Czarna biedronka w czerwone kropki: Tajemnice i fakty
Czytelniku! Prosimy pamiętać, że wszelkie dane i porady wprowadzone na naszej witrynie nie zastępują osobistej konsultacji ze fachowcem/profesjonalistą. Korzystanie z informacji umieszczonych na naszym blogu w praktyce zawsze powinno być konsultowane z profesjonalistą o odpowiednich kwalifikacjach. Redakcja i wydawcy tej strony internetowej nie ponoszą winy za wykorzystanie informacji opublikowanych na portalu.
W przyrodzie istnieje niezwykły fenomen, który nieustannie przyciąga uwagę badaczy, entomologów i miłośników owadów – jest to tajemnicza czarna biedronka z czerwonymi kropkami. To małe stworzenie, o którym wiele jeszcze nie wiemy, wciąż skrywa wiele tajemnic i fascynujących faktów. Zaawansowane badania nad czarną biedronką z czerwonymi kropkami są stosunkowo nowe, co sprawia, że istnieje wiele możliwości do zgłębienia. Pojawienie się tej unikatowej odmiany w naturze budzi emocje i ciekawość w środowisku naukowym. Rozważane są różne teorie na temat pochodzenia czarnej biedronki, które wydają się mieć wpływ na ilość i rozmieszczenie czerwonych kropek na jej ciele.
Na podstawie dostępnych badań możemy stwierdzić, że czerwone kropki na skrzydłach czarnej biedronki pełnią kluczową rolę w komunikacji między osobnikami. Często obserwuje się, jak samice wykazują tendencję do wybierania partnerów z większą ilością kropek, co może świadczyć o lepszym stanie zdrowia, genetycznej różnorodności lub innych korzystnych cechach, które przekazują potomstwu. Jednakże, najbardziej interesującym aspektem czarnej biedronki z czerwonymi kropkami jest jej zdolność do wytwarzania specyficznego feromonu, który przyciąga owady zapylające. Feromon ten wydaje się być kluczem do sukcesu w procesie rozrodu i zapylania roślin. Prawdopodobnie czarna biedronka odgrywa nieocenioną rolę w ekosystemie, wspierając reprodukcję wielu roślin i wpływając na różnorodność biologiczną w swoim siedlisku.
Mimo że czarna biedronka z czerwonymi kropkami jest znana od dawna, dopiero teraz dzięki postępowi technologicznemu możemy zgłębić jej tajemnice na poziomie molekularnym. Analiza jej genomu pozwoli na lepsze zrozumienie ewolucji i pochodzenia tego unikatowego owada oraz wyjaśnienie zaskakującego związku między kolorami jej ciała a jej zdolnościami adaptacyjnymi. Warto podkreślić, że czarna biedronka z czerwonymi kropkami jest obiektem badań nie tylko ze względu na jej znaczenie ekologiczne, ale również z uwagi na potencjalne zastosowania w technologii i medycynie. Związane z nią substancje chemiczne mogą mieć właściwości lecznicze lub być wykorzystywane w produkcji nowoczesnych materiałów o unikalnych właściwościach.
Podsumowując, czarna biedronka z czerwonymi kropkami to jedno z najbardziej intrygujących zjawisk przyrodniczych, które przyciąga uwagę zarówno badaczy, jak i entuzjastów przyrody. Tajemnice i fakty związane z tym owadem stanowią fascynujące zagadnienie dla naukowców na całym świecie. W miarę postępu badań i zgłębiania wiedzy na temat tej niezwykłej biedronki, możemy oczekiwać odkrycia kolejnych niespodziewanych faktów, które jeszcze bardziej nas zaskoczą.
Dlaczego niektóre biedronki są czarne, a nie czerwone?
Biedronki (Coccinellidae) są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych owadów na świecie, znane przede wszystkim ze swojego małego, owalnego ciała i charakterystycznych kropek na skrzydłach. W większości przypadków, biedronki prezentują się w jaskrawych barwach, takich jak czerwień, pomarańcz czy żółć. Niemniej jednak, pewna część tych owadów jest czarna, co może wydawać się dziwne i niezrozumiałe. W tym artykule przyjrzymy się tajemnicom i faktom związanym z tym fenomenem, aby lepiej zrozumieć, dlaczego niektóre biedronki są czarne, a nie czerwone. Warto na wstępie zrozumieć, że istnieje ogromna różnorodność gatunków w rodzinie Coccinellidae, co wpływa na różnice w kolorystyce tych owadów. Biedronki występują w różnych kształtach, rozmiarach i barwach, a przynajmniej 6 tysięcy gatunków zostało udokumentowanych na całym świecie.
Odpowiedź na pytanie, dlaczego niektóre biedronki są czarne, leży w różnych aspektach biologii i ekologii tych owadów. Pierwszym czynnikiem wpływającym na kolorystykę biedronek jest poziom melanizacji ich oskórka. Melanina to naturalny pigment występujący w organizmach żywych, odpowiedzialny za kolorowanie tkanki. W przypadku biedronek, melanina może występować w różnych ilościach, a to właśnie te ilości przyczyniają się do ostatecznego koloru tych owadów. Czarne biedronki zawierają zwykle więcej melaniny, podczas gdy te czerwone mają mniej. Różnice te wynikają z dziedziczenia genów odpowiedzialnych za produkcję melaniny, co oznacza, że dany gatunek biedronki może wykazywać skłonność do jednego koloru nad drugim. Kolejnym aspektem, który wpływa na kolorystykę biedronek, jest ochrona przed drapieżnikami.
Choć czerwone i jaskrawe barwy oferują niektórym biedronkom pewną ochronę, czarne barwy mogą spełniać podobną funkcję. Ciemniejszy kolor może utrudnić wychwycenie biedronki przez drapieżniki w ciemnych zakamarkach roślinności, na której przeważnie przebywają te owady. Zatem u niektórych gatunków oczekuje się większej melanizacji, zwłaszcza jeśli ich środowisko życia jest takie, że lepiej jest unikać wzrokowego wyłapania przez drapieżników. Ciekawym aspektem jest również związek koloru z etapami rozwoju biedronki. W początkowych stadiach życia biedronki, w stadium larwalnym, ciało tych owadów zwykle jest ciemniejsze, bez charakterystycznych kropek. Dopiero po przepoczwarczeniu i osiągnięciu dorosłości, uzyskują swoje znane kropki na jasnym tle. W takim przypadku, czarne stadium larwalne może być adaptacją do środowiska, w którym łatwiej jest się ukryć przed drapieżnikami, a po przepoczwarczeniu kolor zmienia się na bardziej charakterystyczny dla danej gatunki. Warto również wspomnieć o ewolucyjnej historii biedronek.
Czerwony kolor u wielu gatunków biedronek pełni funkcję ostrzegawczą, sygnalizując, że dany osobnik jest niejadalny lub ma nieprzyjemny smak dla drapieżników. Czarne biedronki mogą być natomiast rezultatem tak zwanej selekcji naturalnej, która prowadzi do przetrwania osobników o cechach, które lepiej odpowiadają na warunki środowiska i zwiększają ich szanse na przetrwanie i reprodukcję. Podsumowując, przyczyny, dla których niektóre biedronki są czarne, a nie czerwone, są wielorakie i związane z genetyką, poziomem melanizacji, ochroną przed drapieżnikami, etapami rozwoju oraz ewolucyjną historią tych owadów. Czarne biedronki stanowią interesujący przykład adaptacji biologicznych, które pozwalają im odnaleźć się w różnorodnych środowiskach, jednocześnie dostarczając ciekawych zagadek do zgłębienia przez entomologów i badaczy przyrody.
Co symbolizują czerwone kropki na czarnej biedronce?
Czerwone kropki na czarnej biedronce są nie tylko estetycznym elementem charakteryzującym jej wygląd, ale również odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu istotnych informacji biologicznych. Te charakterystyczne symbole, choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się jedynie ozdobą, mają swoje techniczne znaczenie i stanowią istotną część zachowania, ewolucji i przystosowania tych uroczych stworzeń do środowiska. Symbolika czerwonych kropek na czarnej biedronce ma głębokie korzenie w świecie zwierząt i wynika z biologicznej strategii obronnej. Przede wszystkim, te jaskrawe kropki stanowią silny sygnał ostrzegawczy dla potencjalnych drapieżników.
Barwa czerwona jest szeroko rozpoznawana w świecie zwierząt jako znak niebezpieczeństwa lub toksyczności. W przypadku biedronek, czerwone kropki pełnią funkcję aposematyczną, czyli ostrzegawczą, wskazując, że są nieprzyjemne lub niebezpieczne dla potencjalnych wrogów. Jednak sama obecność kropek nie jest wystarczająca. Biedronki posiadają dodatkowy mechanizm obronny, który skutecznie wspiera symbolikę czerwonych kropek. Gdy biedronka poczuje się zagrożona, może wydzielać żółtą substancję z przewodu trawiennego zwanych hemolimfą. Ta substancja zawiera alkaloidy, które są toksyczne dla niektórych drapieżników. Kiedy drapieżnik zobaczy biedronkę z czerwonymi kropkami i zacznie ją atakować, hemolimfa zostaje uwolniona, sygnalizując, że biedronka nie jest łatwym celem i lepiej zrezygnować z ataku.
Warto również zaznaczyć, że czerwone kropki nie są identyczne u wszystkich gatunków biedronek. Poszczególne gatunki różnią się liczbą, rozmiarem i układem kropek na swoich pokrywach. Jest to ważne z perspektywy ewolucji, ponieważ różnice te mogą wpływać na postrzeganie zagrożenia przez drapieżniki, co prowadzi do różnic w strategiach obronnych między różnymi gatunkami. Ponadto, w biologii ewolucyjnej, obecność czerwonych kropek na czarnej biedronce może pełnić także funkcję jako cecha przyciągająca partnerów w procesie doboru płciowego.
Odpowiednia symbolika może działać jako sygnał w procesie rozrodczym, pomagając biedronkom znaleźć partnerów, którzy są zdolni do najlepszego przekazania swoich genów przyszłym pokoleniom. Podsumowując, czerwone kropki na czarnej biedronce to nie tylko ozdoba, ale również istotny element biologiczny, który spełnia wiele funkcji w świecie tych malutkich owadów. Pełniąc rolę ostrzegawczą, pomagają unikać potencjalnych drapieżników oraz odgrywają ważną rolę w procesie doboru płciowego, przyczyniając się do dalszego przetrwania i ewolucji różnych gatunków biedronek. To fascynujące, jak małe, techniczne detale mogą mieć tak duży wpływ na funkcjonowanie i przystosowanie organizmów w środowisku naturalnym.
Czarna biedronka vs czerwona biedronka: Czy są to różne gatunki?
Biedronki są małymi, przyciągającymi wzrok owadami, które od dawna cieszą się popularnością ze względu na swoje jaskrawe barwy i korzyści ekologiczne. Jednak często pojawia się pytanie, czy czarna biedronka i czerwona biedronka to tak naprawdę różne gatunki? Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy przyjrzeć się bliżej tym dwóm ciekawym owadom. Czarna biedronka (Scymnus spp. ), znana również jako biedronka sześciu plamek, to mały, owalny owad o długości ciała wynoszącej zazwyczaj od 1 do 3 milimetrów. Charakteryzuje się głównie czarnym ubarwieniem z żółtymi lub pomarańczowymi plamkami na pokrywach skrzydeł. Często występuje na roślinach, gdzie poluje na mszyce i inne szkodniki, odgrywając kluczową rolę w ekosystemie rolniczym. Czarna biedronka należy do rodziny biedronkowatych (Coccinellidae) i podrodziny Scymninae.
Z drugiej strony, czerwona biedronka (Harmonia axyridis) jest bardziej znana ze swojego charakterystycznego wyglądu. Jest większa od czarnej biedronki, osiągając długość ciała od 5 do 8 milimetrów. Jej ciało jest zaokrąglone, a skrzydła pokrywają jaskrawoczerwone z czarnymi plamkami. Ta biedronka występuje w wielu różnych odmianach barwnych, w tym z różnymi liczbami plamek i różnym ubarwieniem. Mimo że czarna i czerwona biedronka wydają się być podobne, są to jednak różne gatunki. Oba gatunki wprawdzie należą do rodziny biedronkowatych, ale różnią się od siebie pod względem taksonomicznym, morfologicznym i ekologicznym. Czarne biedronki zaliczane są do podrodziny Scymninae, podczas gdy czerwone biedronki należą do podrodziny Coccinellinae. Jednym z kluczowych elementów różniących te dwa gatunki są preferencje pokarmowe.
Czarna biedronka zazwyczaj poluje na mszyce i inne, mniejsze owady, które mogą stanowić szkodniki dla roślin. Z kolei czerwona biedronka jest drapieżnikiem, który oprócz mszyc, może zjadać także inne owady, jak np. pająki, czerwcówki, a nawet jaja i larwy innych biedronek. Może to wpływać na równowagę ekosystemów, w których te biedronki występują. Innym ważnym aspektem, który wskazuje na różnicę między czarnymi a czerwonymi biedronkami, jest także miejsce ich występowania.
Czarne biedronki częściej można spotkać na obszarach leśnych, w pobliżu roślinności i runa leśnego. Z kolei czerwone biedronki mają tendencję do bytowania bliżej ludzkich siedzib, jak np. na plantacjach rolniczych, w parkach miejskich czy w ogrodach. Podsumowując, czarna biedronka i czerwona biedronka to różne gatunki, które choć wykazują pewne podobieństwa morfologiczne, różnią się znacząco pod względem taksonomicznym, ekologicznym i preferencjami pokarmowymi. Ich obecność w różnych środowiskach może wpływać na dynamikę ekosystemów, a rola, jaką pełnią w zwalczaniu szkodników, ma znaczenie dla rolnictwa i ochrony roślin. Dlatego warto docenić i chronić oba te fascynujące owady, które pełnią istotną rolę w zachowaniu równowagi biologicznej na naszej planecie.
Gdzie można spotkać czarne biedronki z czerwonymi kropkami?
Czarne biedronki z czerwonymi kropkami są fascynującymi owadami, które budzą zainteresowanie entomologów i miłośników przyrody na całym świecie. Pomimo tego, że są rzadsze niż tradycyjne biedronki z czerwonymi i czarnymi plamkami, można je spotkać w różnych regionach świata. Przyjrzyjmy się więc niektórym miejscom, gdzie można napotkać te tajemnicze stworzenia.
- Lasowe ostępy: Czarne biedronki z czerwonymi kropkami preferują zacienione i wilgotne środowiska, dlatego można je często znaleźć w lasach liściastych i mieszanych. Szukając wierzby, buków, dębów i innych drzew z licznymi kępami mchów i porostów, możemy mieć szansę natknąć się na te rzadkie owady.
- Bagna i mokradła: Czarne biedronki z czerwonymi kropkami są również związane z terenami podmokłymi. Bagna, moczary i tereny zalewowe oferują im doskonałe warunki rozwoju i obfitość pożywienia, na przykład mszyc, które są ich głównym pokarmem.
- Siedliska górskie: Niektóre gatunki czarnych biedronek z czerwonymi kropkami preferują siedliska górskie, zwłaszcza te o umiarkowanym klimacie. Wędrując na wyższe wysokości, możemy mieć okazję dostrzec je na kwitnących roślinach.
- Ogrody i parki: Choć są rzadsze niż tradycyjne biedronki, czarne biedronki z czerwonymi kropkami mogą odwiedzić ogrody i parki, zwłaszcza jeśli znajdują się w pobliżu lasów lub mokradeł. Poszukując roślin z licznymi mszycami, które są ich źródłem pożywienia, możemy zyskać szansę na spotkanie tych owadów.
- Klimat umiarkowany: Czarne biedronki z czerwonymi kropkami są często spotykane w obszarach o umiarkowanym klimacie. Są bardziej aktywne w cieplejszych miesiącach, gdy dostępne jest więcej pożywienia i temperatura sprzyja ich aktywności.
- Nisze ekologiczne: Czarne biedronki z czerwonymi kropkami często wybierają specyficzne nisze ekologiczne, takie jak miejsca z obfitością konkurencyjnych owadów, ale również miejsca, gdzie mogą unikać drapieżników.
Warto jednak zaznaczyć, że spotkanie czarnych biedronek z czerwonymi kropkami może być rzadkim wydarzeniem, ze względu na ich mniejszą populację i specyficzne wymagania siedliskowe. Z tego powodu, obserwując te tajemnicze owady, warto zachować ostrożność i nie ingerować w ich naturalne środowisko. Owady te, choć nieco tajemnicze, są niezwykle ważne dla ekosystemu. Jak każda biedronka, czarne biedronki z czerwonymi kropkami odgrywają kluczową rolę w regulacji populacji mszyc, które mogą stanowić plagę dla wielu roślin.
Ich obecność jest zatem ważnym elementem zdrowej i zrównoważonej przyrody. Podsumowując, czarne biedronki z czerwonymi kropkami to fascynujące stworzenia, które można spotkać w różnych miejscach na świecie. Siedliska takie jak lasy, bagna, ogrody i parki stanowią najlepsze miejsca, aby spróbować odnaleźć te rzadkie owady. Pamiętajmy jednak, że obserwacja ich powinna odbywać się z poszanowaniem dla ich środowiska naturalnego i z zachowaniem ostrożności, aby nie zakłócać ich delikatnej równowagi ekologicznej.
Czy czarne biedronki są toksyczne dla drapieżników?
Czarne biedronki, zwane również Harmonia axyridis, to fascynujące stworzenia, które od wieków przyciągają uwagę entomologów i pasjonatów przyrody. Charakteryzują się nietypowym ubarwieniem, gdyż większość biedronek zwykle jest czerwono-czarna. Ich wyjątkowy wygląd, w połączeniu z nieco mrocznym skojarzeniem z kolorem czerni, budzi zainteresowanie, ale także pytania, czy te tajemnicze czarne biedronki są toksyczne dla drapieżników. Biedronki, w tym czarne odmiany, są uważane za owady wszystkożerne, których głównym pożywieniem są mszyce i inne małe owady, które potrafią niszczyć uprawy rolnicze. Dlatego też często są postrzegane jako korzystne dla ogrodników i rolników, gdyż stanowią naturalną kontrolę owadów szkodników. Istnieje wiele teorii i badań na temat obrony czarnej biedronki przed drapieżnikami.
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych jest hipoteza dotycząca ich toksyczności. Według niektórych badań, czarne biedronki wykształciły zdolność do syntetyzowania i wydzielania specjalnych substancji chemicznych, które działają jako odstraszacze dla potencjalnych drapieżników. Te toksyczne związki mogą powodować mdłości, brak apetytu lub nawet paraliż u drapieżników, które spróbują pożreć biedronkę. Podobnie jak wiele innych owadów, czarne biedronki korzystają z tzw. aposematycznego ubarwienia, które oznacza, że posiadają jaskrawe i kontrastowe barwy, aby ostrzegać drapieżniki przed swoją potencjalną toksycznością. Ta strategia obronna ma na celu odstraszenie drapieżników i zapewnienie biedronkom większego bezpieczeństwa. Jednakże, choć hipoteza ta wydaje się bardzo prawdopodobna, toksyczność czarnych biedronek nadal pozostaje kwestią kontrowersyjną w środowisku naukowym.
Część badań sugeruje, że niektóre osobniki mogą rzeczywiście zawierać trujące substancje, ale inne nie. Ponadto, różnice w poziomie toksyczności mogą występować w zależności od lokalizacji, warunków środowiskowych i diety biedronek. Inną teorią jest to, że czarne biedronki wykształciły swoje ubarwienie w celu kamuflażu i mimikry. Czerniejąc, mogą bardziej skutecznie ukrywać się na czarnych powierzchniach lub w ciemnych zakamarkach, co zapewnia im lepszą ochronę przed drapieżnikami. Aby odpowiedzieć na pytanie, czy czarne biedronki są toksyczne dla drapieżników, konieczne są dalsze badania i dokładne analizy chemiczne ich składu.
Nie ulega wątpliwości, że czarne biedronki cieszą się specyficzną ewolucyjną przewagą, która pozwoliła im na przetrwanie w różnorodnych środowiskach i unikanie drapieżników. Podsumowując, czarne biedronki to intrygujące owady, których obecność wzbudza zainteresowanie i spekulacje co do ich ewentualnej toksyczności dla drapieżników. Choć badania nad tą kwestią są nadal w toku, obserwacje wskazują, że czarne biedronki wypracowały różnorodne strategie obronne, takie jak toksyczność, kamuflaż lub mimikra, aby zwiększyć swoje szanse na przetrwanie w świecie pełnym zagrożeń. Wciąż wiele pozostaje do odkrycia w związku z tajemniczymi czarnymi biedronkami, i jedynie dalsze badania pozwolą nam lepiej zrozumieć ich fascynujący świat.
Ochrona i zachowanie rzadkich gatunków: Jak pomóc czarnym biedronkom?
Współcześnie, ochrona bioróżnorodności i zachowanie rzadkich gatunków stały się jednymi z najważniejszych priorytetów na całym świecie. Czarna biedronka (Scymnus sp. ) stanowi jedną z takich rzadkich i wartościowych dla ekosystemów roślinożernych owadów, które zasługują na szczególną uwagę i troskę. Mimo swojej niewielkiej wielkości, czarne biedronki odgrywają kluczową rolę w kontroli populacji szkodników i w utrzymaniu równowagi ekosystemów, co przekłada się na ogólną stabilność środowiska naturalnego. Czarne biedronki to małe owady, których charakterystycznym znakiem rozpoznawczym są czerwone plamki na ich eliptycznych pokrywach.
Występują na różnych kontynentach i są klasyfikowane jako gatunki z rodziny biedronkowatych (Coccinellidae). Ich żywienie się głównie mszycami, a także innymi roślinożernymi szkodnikami, czyni je naturalnymi wrogami dla wielu plag. Dlatego też ochrona i zachowanie tych rzadkich gatunków odgrywa kluczową rolę w kontroli szkodników w wielu agroekosystemach, ograniczając konieczność stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Niestety, czarne biedronki napotykają wiele zagrożeń, które wpływają na ich populacje i możliwość dalszego zachowania. Zmiany w środowisku naturalnym, takie jak utrata siedlisk, degradacja ekosystemów, zanieczyszczenie środowiska i globalne ocieplenie, mogą negatywnie wpływać na liczebność i zdrowie tych owadów. Ponadto, intensywne wykorzystanie środków chemicznych w rolnictwie może prowadzić do przypadkowego zatruwania biedronek, które w wyniku swojego pożywienia, mogą nabywać substancje szkodliwe.
Aby skutecznie pomóc czarnym biedronkom, niezbędne jest podjęcie różnorodnych działań mających na celu ochronę i zachowanie ich siedlisk oraz poprawę jakości środowiska naturalnego. Przede wszystkim konieczne jest ustanowienie odpowiednich obszarów ochrony przyrody, które stanowić będą schronienie dla tych owadów i umożliwią im swobodne rozmnażanie się. Tworzenie korytarzy ekologicznych, które połączą różne obszary siedliskowe, jest również kluczowe, ponieważ umożliwi to migrację biedronek między różnymi terenami i pomoże w zapewnieniu ich większej różnorodności genetycznej. Równie ważne jest edukowanie społeczeństwa na temat znaczenia czarnych biedronek w ekosystemach oraz konieczności ochrony bioróżnorodności.
Popularyzacja wiedzy na temat korzyści, jakie przynoszą czarne biedronki w kontroli populacji szkodników, może zmienić postrzeganie tych owadów jako niebezpiecznych czy uciążliwych, a zastąpić je świadomością ich roli jako naturalnych sprzymierzeńców rolników. Dodatkowo, ważnym krokiem w ochronie czarnych biedronek jest prowadzenie badań naukowych i monitoringu populacji. Dzięki temu możliwe będzie zbieranie danych na temat zmian liczebności i dystrybucji tych owadów w różnych regionach, co pozwoli lepiej zrozumieć mechanizmy, które wpływają na ich populacje, oraz zaplanować odpowiednie działania ochronne. Podsumowując, ochrona i zachowanie rzadkich gatunków, takich jak czarne biedronki, jest kluczowym elementem w utrzymaniu równowagi ekosystemów i wspieraniu zrównoważonego rolnictwa. Wspólne wysiłki naukowców, rolników, decydentów politycznych i społeczeństwa są niezbędne, aby zapewnić przyszłe pokolenia korzystanie z dobrodziejstw natury i zachować unikalne i cenne gatunki, które w niej występują. Tylko w ten sposób będziemy mogli kontynuować tajemniczą historię czarnych biedronek z czerwonymi kropkami, pełną fascynujących faktów i niezwykłych odkryć, ale także chronić je przed wymarciem i zagwarantować ich obecność w naszym świecie.